In de praktijk

'Wereldwijd unieke James Farm sluit de kringloop van grond naar mond'

James Farm is een uniek landbouwbedrijf. Met varkens, kippen, koeien, een kleine slachterij, zuivelverwerking, groentetuin én boerderijwinkel heeft het bedrijf de hele keten in eigen hand. Dankzij de samenwerking met een exclusieve hotelketen vinden de duurzame en diervriendelijke producten hun weg van grond tot mond. ‘Het is een verrijking om het traject van de boerderij tot en met de consument te mogen beleven’, aldus ondernemer en boer Torben Carstensen.

Het had niet veel gescheeld of Torben Carstensen was melkveehouder geweest met wel 200 tot 300 melkkoeien. Om het ouderlijk melkveebedrijf met 120 koeien in het Duitse Hörup te kunnen opvolgen en continueren lag er een plan klaar om een compleet nieuwe stal te gaan bouwen en de veestapel flink te laten groeien. Een plan zoals dat door veel meer jonge veehouders en hun ouders in die tijd – het is 2015 – werd uitgewerkt én gerealiseerd. Intensivering en specialisatie als antwoord op de krapper wordende marges in de sector. De 180 hectare grond – waarvan 100 hectare grasland – bij het bedrijf van de familie Carstensen bood mogelijkheden genoeg. De toekomst leek verzekerd.

Samenwerking met hotelketen
Bij Torben kwam het echter niet tot een daadwerkelijke uitvoering. De buurman van een paar huizen verderop kwam langs. Deze ondernemer met een aantal exclusieve hotels in eigendom had een droom. Hij wilde de toelevering van zijn hotelkeuken geheel in eigen hand nemen. Regionaal en duurzaam geproduceerd, met de nadruk op een hoge, onderscheidende kwaliteit. Stephan Johannsen zocht een boer én een boerderij om zijn droom te verwezenlijken. Wat op een wild plan leek kreeg enkele maanden na het eerste bezoek een vervolg. ‘Het was menens voor Stephan’, vertelt Torben. ‘Hij wilde zijn plan doorzetten en vroeg of wij mee wilden doen.’ De jonge veehouder was snel enthousiast. ‘Ik ben helemaal geen man om een grote koppel koeien te melken’, zegt hij achteraf.

Complete nieuwbouw
Ambitieus maakten ze plannen. Zelfvoorzienend moest het worden, innovatief, vooral duurzaam en vol kwaliteit. Het voedsel moest onderscheidend smakelijk zijn, regionaal geproduceerd en een bezoek aan de boerderij een belevenis. Het plan was een schuur om te bouwen voor de koeien, en een andere voor de varkens. ‘Maar het zouden teveel compromissen moeten sluiten. Uiteindelijk kwam het erop neer dat alle gebouwen werden afgebroken en we James Farm compleet nieuw hebben opgezet’, vertelt Torben. ‘Ik ben de derde generatie boer, maar we gooiden het over een hele andere boeg. Toen de gebouwen afgebroken werden en de koeien weggingen was er geen weg meer terug. Dat was wel even een momentje.

Meer dan een jaar heeft de bouw geduurd, en dat midden in de corona pandemie. Niet makkelijk, maar het eindresultaat is uniek in de wereld. Eind 2021 konden ze de deuren openzetten voor publiek. Een prachtig nieuw complex, stijlvol opgezet en het summum van dierenwelzijn, met veel ruimte voor de dieren en vrije uitloop naar buiten. Een bedrijfsvoering die gemakkelijk voldoet aan de eisen van biologische keurmerken. 'We werken biologisch, bijvoorbeeld ook zonder kunstmest, maar we hebben geen certificaat', geeft Torben aan. 'We zijn eerlijk en transparant, zo'n certificaat is heel bureaucratisch, ook voor de slagerij.'

Kostbare melk
De 20 MRIJ-koeien – dubbeldoel en duurzaam – lopen in een met stro gevulde potstal waar het dierenwelzijn gemakkelijk drie sterren krijgt. Voor het voerhek ligt hooi van eigen land. ‘Geen kuil en ook geen mais, hooi maakt een betere melkkwaliteit en daarmee een onderscheidende kaassmaak', vertelt Torben. ‘Als krachtvoer krijgen de koeien zelf verbouwde eiwitproducten van akkerbouwgewassen zoals lupinen, erwten en gerst.' Met 4,8% vet en 3,6% eiwit is de melk 'dik', en de fokkerij is gericht op A2A2-béta caseine. 'Waardoor ook mensen met lactose intolerantie de melk kunnen verdragen', geeft Torben aan.

Gebruiksvriendelijke en innovatieve melkoplossing
De Duitse onderneming Thomsen-Tarp dacht mee met de inrichting – vooral maatwerk – van de stallen én de melkstal. 'Melken kan je eigenlijk met elke machine', geeft Torben aan. 'Maar we zochten een gebruiksvriendelijke en innovatieve melkoplossing die goed is voor koe, melker en melkkwaliteit. In combinatie met een hoog serviceniveau kwamen we bij Thomsen Tarp terecht, die het volledige pakket heeft geleverd.' Zoals de 2x4 visgraat SAC melkstal en een ‘mobiele’ tank die dagelijks met verse melk op de palletvorken van de voorlader naar de zuivelverwerking wordt gereden. Daar wordt boter, kaas, melk en nog een aantal zuivelproducten gemaakt. ‘We melken het aantal koeien waarvan we de melk kunnen verwerken en de producten kunnen afzetten’, noemt Torben de voorwaarde. De melkstal is nog uit te breiden naar een 2x6 melkstal, maar de gemiddelde 16 liter melk die de koeien nu per dag produceren is genoeg voor de belevering van de hotels en de verkoop in de boerderijwinkel, die voor 20% van de omzet zorgt, geeft Owe Brodersen aan.

Winkel is beleving boerderij
Owe is, naast Stephan en Torben, de derde partner in het project en hij zorgt voor de marketing en de juiste afstemming tussen het door Torben gerunde landbouwbedrijf en de hotels van Stephan. Brodersen vervolgt: 'De winkel hoort bij de beleving van onze boerderij. We hebben een generatie mensen die geen idee heeft waar hun eten vandaan komt omdat alles in de supermarkt te krijgen is', geeft hij aan. 'Hier zien ze hoe hun voedsel wordt geproduceerd en wat er voor nodig is. Daarom geven we ook rondleidingen op de boerderij.'

De naam James Farm is overigens door het drietal bedrijfsvoerders zelf bedacht. 'James is een naam die past bij een butler die dienstbaar is. Dat is wat ons bedrijf ook wil zijn, dienstbaar naar onze gasten op de boerderij en in de hotels en daar achteraan komt meteen regionaal, kostbaar en innovatief.’

Vlees met aandacht voor smaak
Naast de zuivelverwerking is ook een kleine slachthal gemaakt waar de varkens – die vanzelfsprekend naast hun binnenverblijf ook buiten kunnen lopen – en het vleesvee (Angus x Wagyu) verwerkt worden en ervoor zorgen dat de kok in de hotels eten met een goed verhaal kan serveren. 'Het rundvlees blijft vijf weken hangen om te rijpen voordat het verkocht wordt, daardoor wordt het smakelijker', noemt Torben de andere manier van werken die op eigenlijk elk onderdeel in de bedrijfsvoering van toepassing is. 'Ecologie, dierenwelzijn en kwaliteit zijn de principes van waaruit we werken', geeft Owe als motto aan met een voorbeeld bij de hand. Het vlees voor de restaurants wordt regionaal geproduceerd waardoor minder transport nodig is en een veel gunstiger carbon footprint ontstaat. 'Ook verwaarden we op deze duurzame manier elk stukje van het dier.' Zo worden de varkensoren gerookt en weer verkocht als lekkernijen voor de hond. 'Elk varken mag bij ons wel vier oren hebben.'

Verrijking als boer
Torben zwaait de scepter over James Farm waar zo’n acht medewerkers voor de dieren en de verwerking van de producten zorgen en zo’n twaalf (parttime) medewerkers de boerderijwinkel draaiende houden. 'Het is heel afwisselend werk en veel leuker dan honderden koeien melken.' Ook zijn vader en moeder zijn nog actief op het bedrijf. ‘Het is een groot avontuur, maar ik ben alle dagen blij dat we deze afslag gekozen hebben’, geeft de bescheiden boerenzoon aan. ‘Het is fantastisch wanneer je de kans krijgt zo’n idee ook helemaal uit te werken. Het is een verrijking om te zien hoe je werk als boer en jouw producten uiteindelijk bij consumenten terecht komen en blije gezichten tevoorschijn tovert.’